Zioła i Przyprawy

Zioła i przyprawy 

- aromatem i smakiem dookoła świata

Anyż gwiaździsty

Badian właściwy - jak brzmi oficjalna nazwa, pochodzi z południowo-wschodniej Azji, gdzie do dziś jest uprawiany. Gatunek rośliny zaliczany jest do rodziny cytryńcowatych. Drzewa anyżu gwiazdkowego osiągają do 8 metrów wysokości. kwiaty badianu są barwy białożółtawej lub białozielonkawej, po zapyleniu wiążą się z nich owoce o kształcie gwiazdy - stąd właśnie pochodzi nazwa gatunkowa. Zmielone owoce anyżku gwiazdkowego służą  jako przyprawa, znajdująca zastosowanie jako dodatek do ciast, kompotów, budyniów, a także do aromatyzowania niskoprocentowych napojów alkoholowych, na przykład likieru. Anyż gwiaździsty posiada także działanie lecznicze - wpływa korzystnie na proces trawienia i przyswajania przez organizmów  składników pokarmowych. Ponadto, w niewielkim stopniu działa moczopędnie, przeciwgrzybicznie, antybakteryjnie i przeciwbólowo.

Bazylia

Bazylia pospolita nosi wiele nazw tj. bazylia wonna, bazylek ogrodowy, bazylijka zwyczajna, balsam i inne. Gatunek pochodzi z tropikalnej Afryki, podobnie jak wiele innych roślin uprawnych obecnie nie występuje już w formie dzikie i występuje jedynie w uprawie. Nazwa pochodzi od greckiego słowa basileus, które oznacza króla. Niegdyś wierzono, że tylko król może zerwać roślinę. W starożytnym Rzymie traktowania była jako talizman chroniącą przed bestią zwaną bazyliszkiem. Libijczycy wierzyli, że spożywanie bazylii chroni przed wężami praz skorpionami. Najbardziej znaczące uprawy bazylii obecnie usytuowane są obecnie w Ameryce Południowej, należy jednak wspomnieć, że to w Azji uprawa bazylii sięga czasów jeszcze prehistorycznych. Bazylia trafiła do Europy najprawdopodobniej za sprawą Aleksandra Macedońskiego, w XVI wieku trafiła na polskie ziemie. Bazylia poprawia trawienie i ułatwia przyswajanie pokarmu. Powszechnie uważa się, że poprawia nastrój, dodaje sił i działa antydepresyjnie. Najczęściej stosowana jest przy łagodnych zaburzeniach trawiennych i wzdęciach. Roślina stanowi bardzo popularną przyprawę - ma miły lekko słodkawy a zarazem pikantny smak i aromat. jest niezastąpionym składnikiem wielu potraw w kuchni włoskiej - na jej bazie powstaje m.in. pesto. Samo hodowanie bazylii w doniczce pomocne jest w odstraszaniu owadów. Bazylia znalazła swoje miejsce w wielu religiach, w hinduizmie roślina została poświęcona bogu Wisznu i Krysznie, w greckim kościele prawosławnym służy do przygotowania wody święconej, natomiast na Haiti jest ziołem poświęconym bogini miłości Erzulie. We Francji nazywana jest zielem królewskim, a noszenie liści bazylii w portfelu ma przyciągać pieniądze. Według wierzeń bazylia sprawia, że ukochani są nam wierni, a dom jest chroniony przed złymi mocami. Bazylia podobnież przyciąga szczęście i przyjaźń. Trzeba przyznać, w roślinie pokładane jest wiele nadziei.

Chrzan

Chrzan pospolity należy do gatunku roślin z rodziny kapustowatych. Rośnie w Europie, umiarkowanej części Azji, Nowej Zelandii oraz w Ameryce Północnej. W Polsce jest pospolitą rośliną, często porasta przydroża, rowy i wilgotne zarośla. Na polach uprawnych bywa trudnym do pozbycia się chwastem. Łacińska nazwa chrzanu: Armoracia rusticana wywodzi się od celtyckiego słowa ar - blisko oraz more - morze, czyli inaczej - występująca blisko morza. Roślina nazywana w polskim języku ludowym nazywana jest warzęchą bądź warzuchą. Korzeń chrzanu osiąga wysokosc od 40 do 150 cm, tyle samo mierzy łodyga rośliny. Chrzan charakteryzuje bardzo silny aromat i ostry smak. Roślina uprawiana była w Europie już od XI wieku jako przyprawa. Korzenie chrzanu wykorzystuje się do przyprawiania mięsa, ryb, jak również warzyw, takich jaj buraków ćwikłowych, ogórków kiszonych, czy również białego sera. Bywa używana do wyrobu musztardy, kremów oraz majonezów. Chrzan stosuje się również jako surowiec zielarski - zawiera prowitaminę A, jak również witaminy z grupy B, C i E oraz sole mineralne takie jak wapń, potas, fosfor, siarka, magnez i żelazo. Roślina zwalcza grzyby i bakterie, działa wykrztuśnie oraz w niewielkim stopniu moczopędnie i przeciwreumatyczne, pobudza wydzielanie soków trawiennych i działa przeciwwirusowo. Chrzan pomaga zwalczać uciążliwy kaszel i zapalenie oskrzeli. Powinien znaleźć się w diecie wśród ludzi cierpiących na schrzenia reumatyczne, problemach z wątrobą i drogami żółciowymi oraz przy zaburzeniach trawienia i anemii. Chrzan niegdyś był stosowany do usuwania przebarwień skóry oraz wybielenia piegów. Drobno starty korzeń służył do przemywania twarzy sprawiając, że skóra twarzy stawała się delikatniejsza.

Cynamon

Przyprawa o bardzo charakterystycznym zapachu i smaku pozyskiwana jest z drzewa zwanym cynamonowcem, który jest gatunkiem należącym do rodziny wawrzynowatych. Cynamonowiec pierwotnie występował tylko we wschodniej i północno-wschodniej Azji. Obecnie jego uprawa rozpowszechniona jest w całej strefie klimatu subtropikalnego. Gatunkiem najbardziej powszechnym jest cynamonowiec cejloński. Drzewa rosną na dość ciężkich glebach gliniastych i wymagają dużej wilgotności powietrza. Jako przyprawę z cynamonowca pozyskuje się korę, liście oraz pąki kwiatowe. Cynamon otrzymuje się przede wszystkim z wysuszonej kory cynamonowca cejlońskiego i rzadko spotykanych, o mniejszym znaczeniu np. cynamonowca wonnego, inaczej kasji. Korę ze ściętych gałązek poddaje się krótkiej fermentacji i oczyszcza z korowiny zewnętrznej oraz wewnętrznych resztek łyka. Powstałe w ten sposób paski kory są suszone na słońcu, w tym czasie uzyskują charakterystyczny kolor zwijają się po obu stronach tworząc rurki zwane laską. Cynamon możemy zakupić w formie sproszkowanej jak i w samych laskach. Przyprawy używa się najczęściej do potraw słodkich z ryżu, pieczonych jabłek, grzanego wina i piwa, wszelkich ciast. Niewielkie ilości służą do aromatyzowania gulaszu, mięs, gotowanych ryb. Olejek cynamonowy zawarty w przyprawie ma działanie antyseptyczne.

Czosnek

Czosnek pospolity nazywany także zwyczajnym należy do rodziny amarylkowatych. Jest warzywem, ale przede wszystkim przyprawą oraz rośliną leczniczą znaną zwykle tylko pod nazwą rodzajową, czyli po prostu jako czosnek. Pochodzi z Azji Środkowej i  został udomowiony, a zaczął być uprawiany ok. 5 tysięcy lat temu, obecnie uprawiany jest na większości kontynentów. W Azji południowo-zachodniej ciągle można spotkać roślinę w dzikiej postaci. Czosnek zawiera dużo witaminy C oraz z grupy B, szczególnie B1. Ząbki czosnki są bogatym źródłem potasu, żelaza, magnezu, fosforu i siarki. Roślina uznawana jest jako najzdrowsze warzywo na świecie, ale w niektórych warunkach może być uznana za trującą, może powodować zatrucia, w tym śmiertelne u psów i kotów. Bywa też szkodliwa dla człowieka - także w określonych warunkach. Czosnek uznawano za środek przedłużający życie, w Egipcie podczas budowy piramid wybuchał bunt, jeśli robotnikom nie został dostarczany czosnek. Do Polski czosnek trafił za sprawą Tatarów lub kupców. Od razu zaczął być traktowany jako roślina lecznicza na wszelkie dolegliwości - od bólu zęba, po choroby serca. Czosnek rzeczywiście pomaga zwalczać choroby najróżniejszych układów i ma działanie porównywalne do łagodnego antybiotyku. Ma właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwrobacze. Czosnek działa także antysklerotycznie. Zaleca się wypijanie rano i wieczorem pół szklanki mleka z 1 do 2 ząbków czosnku dziennie. Jak wspomniane zostało wyżej w większej ilości czosnek może być szkodliwy - może spowodować uszkodzenie wątroby i nerek. Charakterystyczny smak czosnku, często tak kłopotliwy, niknie za sprawą chlorofilu, który występuje w dużych ilościach m.in. w pietruszce. Jego zapach niweluje także mleko, czy nasiona kolendry i kardamonu. Czosnek dodawany do potraw zarówno gotowanych i smażonych traci przykry zapach i wzbogaca walory smakowe potrawy, ale wtedy traci część właściwości leczniczych. Przyprawa odgrywa ogromną rolę w kuchni świata. jest ważnym składnikiem wielu najpopularniejszych kuchni - śródziemnomorskiej, arabskiej, azjatyckiej, tureckiej, czy bałkańskiej. Czosnek uznawany jest za roślinę magiczną. W średniowiecznej Europie miał chronić przed czarną magią i wampirami. Na polskiej wsi czosnek odpędzał złe duchy i chronił podobnie jak w całej Europie przed czarownicami.

Estragon

Bylica draganek, zwana powszechnie estragonem, rzadziej bylicą głupich, czy dragankiem występuje dziko w Azji, ale także południowo-wschodniej Europie, oraz w Ameryce Północnej. Estragonu często dodaje się do potraw kuchni hiszpańskiej, francuskiej, czy także niemieckiej. We Francji estragon został okrzyknięty królem przypraw. Zioło najczęściej stosowane jest jako dodatek do octów ziołowych oraz musztardy. Często używany jest także do kiszenia kapusty oraz ogórków. W postaci swieżej dodaje się je do sałatek i zup. Zdecydowanie poprawia smak niesolonych potraw, dlatego jest niezawodny w diecie ograniczającej sól. Najczęściej z estragon stanowi dodatkowy składnik mieszanek ziołowych. Estragon posiada wiele walorów zdrowotnych - ma działanie lekko moczopędne, poprawia trawienie oraz uzupełnia braki witaminy A. Zioło stosowane jest często w kuracjach wzmaniających, w przypadku braku apetytu oraz przy zaburzeniach żołądkowych. Należy jednak pamiętać, że jego działanie nie jest silne, dlatego często występuje w zestawieniu z innymi ziołami. 

Gałka muszkatołowa

Muszkatołowiec korzenny pochodzi z wysp Banda, a dokładnie z części Moluków, popularnie zwanych Wyspami Korzennymi, będącymi częścią Archipelagu Malajskiego. Obecnie jest szeroko uprawiana w południowo-wschodniej Azji i na Antylach, z których pozyskiwany surowiec uważany jest za gorszej jakości. Nasiona, które wydaje na świat muszkatowiec, zwany także muszkatem to znana również w naszej kuchni gałka muszkatołowa. Jej przybycie do Europy zawdzięczamy wyprawom krzyżowym. Stanowi przyprawę do mięs, bigosu, a także pierników, deserów, win, czy znanego sosu beszamelowego. Gałka muszkatołowa ceniona jest ze względów zdrowotnych. Przyprawa jest także wysoce ceniona nie tylko ze względów smakowych, ale także i zdrowotnych. Ma zastosowanie w zwalczaniu reumatyzmu, wzdęć, czy zaburzeń oskrzelowych. Olejek eteryczny pozyskiwany z przyprawy ma także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Traktowana jest także jako afrodyzjak. Jeżeli chodzi używanie gałki muszkatołowej w kuchni - należy z nią postępować ostrożnie, ponieważ ma działanie psychoaktywne oraz toksyczne. Spożycie około 12 łyżeczek może spowodować działanie deliryczne, halucynacje, a nawet stany lękowe. Zastosowanie gałki muszkatołowej jako relaksującego narkotyku jest niezbyt popularne ze względu na jej nieprzyjemny smak i poboczne efekty spożycia takie jak oszołomienie, suchość ust, przyspieszone bicie serca, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, nudności, czy wspomniane wcześniej stany lękowe. Spożycie dużych ilości gałki muszkatołowej prowadzi do tzw. zatrucia gałką muszkatołową, czyli ostrego rozstroju psychicznego prowadzącego do uczucia nadchodzącej śmierci i wstrząśnięcia. Niektóre z przypadków zakończone zostały hospitalizacją.

Goździki

Ta znana smakoszom grzanego piwa i wina przyprawa, powstaje z nierozkwitłych, wysuszonych pąków kwiatowych goździkowca korzennego.  Wyjątkowo ciemnobrunatna barwa powstaje na skutek suszenia pąków i ich odymiania. Charakterystyczny zapach przyprawy oraz ich piekący lekko smak, goździki zawdzięczają zawartym w nich olejkowi. Nazwa przyprawy wzięła się z podobieństwa do gwoździ. Angielska nazwa cloves pochodzi od od łacińskiego słowa clavus, które oznacza nic innego jak gwóźdź. Pierwsze wzmianki o goździkach pochodzą z Chin z III wieku p.n.e. ówczesna ludność żuła goździki dla odświeżenia oddech i załagodzenia bólowi zębów. Czapetka pachnąca rośnie dziko na Molukach w Indonezji, a same plantacje drzewa goździkowego znajdują się w krajach o klimacie równikowym, czyli w rejonie Półwyspu Malajskiego, Zanzibaru i  na Madagaskarze i Sri Lance. Dobrej jakości goździki powinny być ciężkie, a po wrzuceniu do wody powinny opaść lub ustawić się pionowo. Goździki są niezbędne przy wypieku pierników, czy innych wyrobów cukierniczych i nie tylko. W medycynie indyjskiej, chińskiej i ziołolecznictwie olejku goździkowego używa się jako środka przeciwbólowego - szczególnie jeśli chodzi o ból zębów. Goździk ma także zastosowanie rozgrzewające, odrobaczające, a także jest używany jako środek wiatropędny.

Imbir

Bylina pochodzi z rodziny imbirowatych. Występuje w stanie dzikim w strefie tropikalnej Azji i Australii, jednakże dokładne pochodzenie imbiru nie jest do dzisiaj znane. Imbir ze względu na swoje właściwości i charakterystyczny smak imbir szybko znalazł szerokie zastosowanie oraz uznanie na całym świecie.Najwyższej jakości imbir pochodzi z Jamajki. Roślina uprawiana jest także w Indiach, Chinach, Malezji. Imbir dzielony jest na kilka gatunków: japoński, lekarski, malajski, ponadto używane w lecznictwie imbir cytwarowy oraz żółty. Kłącza imbiru lekarskiego wykorzystywane są jako przyprawa, a także do produkcji piwa imbirowego. Imbir stanowi jedną z pierwszych przypraw korzennych sprowadzonych do Europy. Korzeń opisywany był przez Marco Polo oraz Paracelsusa. Imbir można przedawkować - objawia się to zawrotami głowy, nudnościami, oraz chwilową arytmią serca. Z tego powodu, powinno się ostrożnie stosować i nie łączyć preparatów zawierających imbir. Imbir jest jedną z ulubionych przypraw Anglików, chętnie dodaje się go do piwa, wina, herbaty, czy jako dodatek do rozmaitych potraw. W Azji popularne są cukierki z imbirem oraz konfitury sporządzane na bazie kłącza. Z właściwości leczniczych ceni się kojący wpływ na układ pokarmowy, pomaga w leczeniu także szeregu innego rodzaju dolegliwości. Imbir silnie rozgrzewa, może być stosowany z leczeniu przeziębienia i stanów grypowych. Między innymi z tego też względu traktowany jest jako afrodyzjak. Roślina dodawana jest do preparatów modelująco-wyszczuplających, wspomaga zwalczanie cellulitu. Zwiększa ukrwienie mózgu - dzięki czemu wspomaga pamięci i polepsza koncentrację uwagi.

Kardamon

Kardamon podobnie jak kurkuma należy do rodziny imbirowatych. W stanie dzikimi występuje w Indiach i na Sri Lance, Chinach i Indonezji. Został zaaklimatyzowany na terenie Ameryki Środkowej. Nasiona kardamonu są jedną z najdroższych i najbardziej cenionych przypraw na świecie. Nazywany jest królową przypraw, kiedy pieprz uznawany jest za króla. Kardamon zielony ma intensywnie korzenny smak z wyraźną nutą kamfory i jednocześnie łagodny aromat. Ze względu na te właściwości w starożytnym Egipcie znalazł zastosowanie jako dodatek do perfum. Obecnie kardamonu najczęściej używa się do aromatyzowanie wódek i likierów, ale także dodaje się kardamonu do najróżniejszych dań jak np. pilaw, czy też deserów. Przyprawa dodana do kawy, czy herbaty nie tylko wzmacnia ich smak, ale wspomaga ich działanie pobudzające. Kardamon skutecznie pobudza apetyt. Podobnież jest uznawany także za afrodyzjak aromat kardamonu z pewnością rozbudza zmysły. Szeherezada w jednej z baśni z Księgi tysiąca i jednej nocy opowiada o kupcu, który zażywał  specyfik z kardamonem na płodność, z efektem doczekania się niedługim czasie potomstwa.

Kminek

Roślina znana jest pod nazwą kminek, istnieje jednak wiele nazw zwyczajowych i ludowych jak karolek, karulek oraz kmin polny, czy karba. Stanowi gatunek rośliny dwuletnie z rodziny selerowatych. Naturalnie występuje w Północnej Afryce, zachodniej Azji oraz w niemalże całej Europie, w tym w Polsce. Głowni eksporterzy to Węgry i Holandia. Kminek znany już był w Starożytnym Egipcie, Grecji oraz Rzymie jako środek ułatwiający trawienie potraw z fasoli i grochu. Europa w okresie średniowiecza także  był szeroko stosowany. Nasiona zawierają od 3 do 7% olejku eterycznego. Roślina zapylana jest przez pszczoły. W stanie dzikim rośnie na suchych łąkach, przydrożach, miedzach i polanach. Nasiona kminku mają przyjemny zapach i lekko piekący smak. Traktowany jest jako roślina lecznicza - docenia się jej działanie przeciwskurczowe w obrębie przewodu pokarmowego, ponadto roślina poprawia trawienie, działa wiatropędnie i bakteriobójczo. Jako przyprawę stosuje się ją do sałatek, past, wypieków, zup, najróżniejszych potraw smażonych oraz pasztetów, Kminek bywa też składnikiem wódki tzw. kminkówki oraz likieru alasz.

Kolendra

Kolendra siewna należy do rodziny  selerowatych. Najprawdopodobniej pochodzi z Kolendra pochodzi prawdopodobnie z Bliskiego Wschodu i południowej Europy znad Morza Śródziemnego, ale od tysiącleci znana jest także w Azji. W Polsce jej uprawa nie zdobyła tak dużej popularności., mimo że est obecna w Polsce już od czasów Piastów. Wspominana jest w Biblii w Księdze Wyjścia oraz w Księdze Liczb. Kolendrę możemy napotkać powszechnie w Wielkiej Brytanii, została ona sprowadzana przez Rzymian, którzy od Starożytności, podobnie jak Grecy stosowali ją w kuchni i medycynie. W Europie kolendra powszechnie jest uprawiana także w Niemczech oraz Holandii. Kolendra ma wiele zdrowotnych właściwości: rozkurczowe; wiatropędne; moczopędne; pobudza wydzielanie soku żołądkowego; wzmaga łaknienie; rozpuszcza cholesterol. Roślina była znana była wśród najbardziej znanych starożytnych lekarzy - Hipokratesa i Pliniusza. Jest wysoce ceniona ze względu na swoje walory smakowe i zapachowe. Zielone części kolendry uwalniają w czasie wegetacji  silny aromat. Liście doskonale komponują się z wieloma ostrymi potrawami rodem z Indii, Meksyku i Bliskiego Wschodu, są ochoczo stosowane w tamtejszej kuchni. Świeże listki kolendry są także popularną przyprawą w wielu kuchniach azjatyckich jak tajska, wietnamska, czy chińska oraz w kuchni portugalskiej, gruzińskiej i marokańskiej.

Koperek

Koper ogrodowy jest gatunkiem rośliny należącym do rodziny selerowatych. Pochodzi prawdopodobnie z południowo-zachodniej Azji. Obecnie nie występuje już w stanie dzikim,  a jedynie w uprawie. Dotarł do Europy z dwóch stron: z basenu Morza Śródziemnego i z południowych obszarów Rosji i Indii. Ceniony był już w starożytności. Rzymianie stosowali go jako środek pobudzający wśród gladiatorów, w Egipcie natomiast zażywano go po dniu pełnym wyczerpującej pracy. Używali go także Babilończycy i Syryjczycy. W Grecji był oznaką zamożności. W Biblii zaś możemy znaleźć informację, że koper był środkiem płatniczym - płacono nim podatki. W Polsce, wielkim entuzjastą koperku był Mikołaj Rej, który zalecał dodawanie rośliny do wielu potraw, w tym nawet do ćwikły. Ponadto, koper od czasów starożytnych w Egipcie traktowany był jako lek. A swojego czasu był używany był jako antidotum na czary. Nic w tym dziwnego - koperek zawiera w sobie wiele cennych składników, m.in. fosfor, wapń, żelazo, prowitaminę A, witaminy C, D, E, K, B1, B2, B6, B12, H, a także olejki lotne. Roślina ma działanie wiatropędne, reguluje pracę nerek, działa wykrztuśnie i odświeża oddech. Co więcej, przyspiesza trawienie, łagodzi skurcze żołądka, objawy kolki, biegunki i wymiotów. Kobiety karmiące piersią powinny pamiętać o koperku, przy niedoborze pokarmu. Herbata, przygotowana z kopru ma właściwości relaksacyjne i usypiające. Ponadto, koper ogrodowy jest rośliną niezwykle aromatyczną, przez co jest niezastąpiony w kuchni. Nie było by bez niego ogórków małosolnych, czy chłodnika.

Kurkuma

Ta przyprawa w kolorze zachodzącego słońca uprawiana jest w krajach azjatyckich od setek lat. Jej nazwa formalna to ostryż długi, inne zwyczajowe to szafran indyjski i turmerik. Kurkuma znaczy tyle, co "żółty korzeń", roślina należy do rodziny imbirowatych, stąd też nie dziwi jej ostry palący smak w naturalnej formie. Ceni się ją nie tylko jako przyprawę ale także jako barwnik - w przemyśle spożywczym wykorzystywana jest również do zabarwiania masła, margaryny, makaronu, czy sera. Kurkuma ma wiele właściwości leczniczych -lekarstwo - wielu jest zdania, że ma zdolność zahamowania rozwoju komórek nowotworowych. W Indiach kurkuma rozpowszechniona jest jako środek przyspieszający gojenie się ran oraz kojący niestrawność żołądka. W kłączach ostryżu długiego odkryto substancje wykazujące działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Ciągle trwają badania nad zastosowaniem tych substancji w profilaktyce i leczeniu chorób takich jak: zapalenie stawów, cukrzyca, czy choroba Alzheimera. Dzięki silnym właściwościom przeciwutleniającym stała się doceniona także w przemyśle kosmetycznym. Podsumowując warto dodawać odrobinę kurkumy do posiłku - nie tylko doda złotego blasku naszym potrawom i przyjemnie korzenny smak, ale może nas uchronić przed wieloma chorobami.

Liść laurowy

Laur należy do gatunku krzewu z rodziny wawrzynowatych. W stanie dzikim występuje w rejonie śródziemnomorskim aż do południowych Alp. Wawrzyn szlachetny uprawiany jest także w krajach południowej Europy, Afryce oraz w obu Amerykach. Laur uprawiany był już w starożytnej Grecji i Rzymie. W starożytnej Grecji wierzono, że wawrzyn to boskie drzewko i własność Apollina. Stąd też wziął się wieniec laurowy, które zakłada się zwycięzcom olimpijskim. Liście laurowe mają charakterystyczny ostry i gorzki smak, zawdzięcza go znacznej ilości goryczy i garbników w olejkach eterycznych zawartych w roślinie. Warzyn szlachetny stosuje się przy zaburzeniach ukrwienia, kaszlu, schodzeniach skóry, przy chorobach reumatycznych. Kąpiel z dodatkiem olejku laurowego ma działanie pobudzające. Niegdyś liście laurowe zwane były bobkowymi, stanowią podstawowy składnik do bigosu, gulaszów, mięsa ale także, kto mało wie, są składnikiem mieszanki garam masala. Liście skutecznie odstraszają szkodniki - wkłada się je do szaf, gdzie przechowuje się żywność. Jednocześnie, liście laurowe odnalazły swoje miejsce w perfumerii. Podobnie jak wiele innych przypraw, także liście wawrzynu w większej ilości są toksyczne.

Lubczyk

Lubczyk ogrodowy zaliczany jest do gatunku z rodziny selerowatych. Nosi wiele nazw ludowych, począwszy od lubiśnika lekarskiego, korzeń, łakotne ziele, po mleczeń. Roślina pochodzi z Afganistanu i Iranu. Obecnie jest uprawiany w wielu rejonach świata, w tym w Polsce. Hodowany już był w ogrodach Starożytnej Grecji i Rzymie. W okresie średniowiecza uprawa lubczyku w Europie została rozpropagowana przez benedyktynów. lubczyk ochoczo wykorzystywany jest w ziołolecznictwie, odwar z korzenia służy pomocą przy nieżycie dróg moczowych, czy niewydolności nerek. Lubczyk wykazuje działanie moczopędne, wiatropędne oraz wykrztuśne. W medycynie ludowej roślina wykorzystywana przy leczeniu nieżytu górnych dróg oddechowych, jako środek wykrztuśny oraz jako lek zwiększający pobudliwość seksualną. Lubczyk wykorzystywany jest ochoczo w gastronomii - wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, np Maggi. W Anglii wypieka się chleb z nasionami lubczyku. Znana jest także nalewka kordiał, która tworzona jest z wykorzystaniem rośliny. Lubiśnikowi przypisywano wielką moc w sprawach miłosnych. Według dawnych wierzeń wykopany wraz z nacią 1 października o szóstej rano miał czynić znaczne skutki w małżeństwie - godząc parterów ze sobą. Lubczyk często towarzyszył pannom młodym - wpięty do włosów, czy też przyczepiony do sukni ślubnej - miał on przynosić szczęście młodej parze. Dodawany był do pierwszej kąpieli dziewczynki po narodzinach, co miał skutkować szczęściem w miłości.

Melisa

Melisa kojarzona jest przede wszystkim jako zioło o działaniu uspokojającym. Jej zalet jednak jest znacznie więcej. Już w Starożytnej Grecji była lekiem na wszelkie dolegliwości. Roślina ta nosi wiele nazw ludowych, najpopularniejsze to rojownik, pszczelnik, matecznik, czy też cytrynowe ziele. Melisa dziko rośnie w północnej części Afryki, a także w Azji Zachodniej oraz Środkowej. Można ją spotkać także na Kaukazie oraz w Pakistanie. Uprawiana jest powszechnie na całym świecie, również w Polsce. Ta roślina o cytrynowej woni ma nie tylko  działanie uspokajające, ale także zmniejsza bezsenność i stany lękowe, pomaga w leczeniu nerwicy oraz depresji. Ponadto, stosowana jest również przy bólach głowy, czy zespole przewlekłego zmęczenia. Melisa ma także zbawienny wpływ na układ pokarmowy. Zmniejsza wzdęcia i gazy, jest pomocn aprzy rozstrojach żołądka i ogólnych problemach przewodu pokarmowego. Poza tym, zioło to ma także działanie przeciwbakteryjne i antywirusowe. W kosmetyce melisa wykorzystywana jest w płukankach do włosów przy proplemie z ich wypadaniem, łupieży, czy znacznym przetłuszczaniu. Melisa jest rośliną uwielbianą przez pszczoły. Sama nazwa ziela pochodzi właśnie od słowa melitta, czyli po grecku pszczoła. W mitologii greckiej imię Melisa nosiła jedna z nimf, która tak się naprzykrzała swoją miłością Zeusowi, że zniecierpliwiony zamienił ją w pszczołę. Gdy zmarła, z pszczelego ciała wyrosła roślina o urzekającym zapachu, wabiąca do siebie wszelkie owady.

Mięta marokańska

Mięta marokańska pochodząca z rodziny jasnowatych charakteryzuje się silnym mentolowym aromatem. Ma lekko zaokrąglone zielone liście. Pierwotnie pochodzi z Chin i Japonii. Posiada wiele odmian, ze względu na krzyżowanie jej z innymi odmianami mięty. Cenny olejek eteryczny, pozyskiwany z liści rośliny wykorzystywany jest w przemyśle chemicznym, perfumeryjnym, farmaceutycznym, spożywczym (tu przede wszystkim w przemyśle cukierniczym) i tytoniowym. Mię słynie ze swoich silnych właściwości zwiększania wydzielania soków trawiennych - zatem jest chętnie spożywana w przypadku jakichkolwiek problemów natury gastrologicznej. Co warto wspomnieć o mięcie marokańskiej, to fakt, że także zmniejsza napięcie mięśni gładkich, jak również działa przeciwbakteryjnie. Ze względu na działanie uspokajające jest pomocna w leczeniu bezsenności, migreny, nerwobóli, łagodzi także ból gardła. Świeże liście mięty marokańskiej wabią wzrok i dobrze komponują się z deserami np z lodami, różnego rodzaju owocami, jak również z czekoladą. Mięta marokańska ochoczo dodawana jest do najróżniejszych sałatek, dipów, sosów, czy nalewek na bazie alkoholu - przez co znacznie podwyższają ich walory smakowe. Jest tą odmianą mięty, której używa się w Maroku do przygotowania specjalnej i znanej na całym świecie, orzeźwiającej w upalne dni herbaty.

Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa jest spontanicznym mieszańcem mięty nadwodnej z zieloną. Najprawdopodobniej powstała w Anglii i tam została też wprowadzona do uprawy w XVIII wieku.  Jest bardzo łatwa w uprawie. Rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie, przez podział kłączy. Jest gatunkiem wysoce ekspansywnym, więc należy ją oddzielać od innych roślin uprawnych, inaczej może zagłuszyć inne uprawy i stać się niemalże chwastem. Jest w pełni mrozoodporna, przez co chętnie uprawiana, przez rejony o chłodniejszym klimacie. Mięta nazywana jest także lekarską, co z resztą nie jest bezpodstawne, ponieważ doskonale odnalazła swoje miejsce w zielarstwie i medycynie. Zdecydowanie jest rośliną leczniczą - liście zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają wytwarzanie żółci, a także usprawniają pracę jelit. Miętkiew stosuje się jako środek wiatropędny, przy zaburzeniach trawienia, czy schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Ponadto, roślina posiada właściwości antybakteryjne i w niewielkim stopniu uspakajające. Olejek pozyskiwany z mięty pieprzowej ma podobne, jednakże silniejsze działanie, szczególnie w aspekcie odkażającym i uspakajającym. Miętkiewa - kolejna z nazw rośliny, stosowana jest także zewnętrznie przy katarze, nieżycie gardła i oskrzeli. Mięta lekarska jest także wykorzystywana w kosmetyce - mentol, w niej zawarty, jest podstawowym surowcem, wykorzystywanym do produkcji pasty do zębów, płynów do ust, kremów do masażu i wielu innych kosmetyków w tym także perfum. Jest rośliną miododajną, w kuchni znajduje swoje zastosowanie jako przyprawa. Znacznie wzbogaca smak potraw. Jeżeli jednak chodzi o przemysł cukierniczy - w tym przypadku wiedzie prym matka mięty pieprzowej, czyli mięta zielona.

Oregano

Lebiodka pospolita - jak brzmi oficjalnie nazwa oregano należy do rodziny jasnotowatych. Dziki majeranek, jak również nazywa się roślinę rośnie pospolicie w Afryce Północnej, Europie i Azji. Oregano traktowane jest jako surowiec zielarski, ma działanie wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, przeciwskurczowe, wiatropędne, a także odtruwające. Jest jedną z najstarszych znanych roślin leczniczych. Właściwości lecznicze znane już były Hipokratesowi, czy Arystotelesowi. Pozyskiwany z lebiodki olejek tymolowy wykorzystywany jest w płukankach do gardła oraz do okładów dla trudno gojących się ran. Niegdyś zielem farbowano na czarno tkaniny, a kwiatami na pomarańczowo wełnę. W średniowieczu roślina miała chronić przed złymi czarami. Używano jej także jako namiastka herbaty oraz tytoniu. Oregano odgrywa ważną role w kuchni wielu narodów. Jest jednym ze składników ziół prowansalskich. Stanowi popularną przyprawę w kuchni włoskiej, do pizzy, mięsa, czy też sałatek. Zioła także stosuje się do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut oraz likierów.

Pieprz czarny

Pnącze, na którym rośnie najpopularniejsza na świecie przyprawa wywodzi się z Indii, natomiast jest uprawiany w wielu krajach strefy tropikalnej. Najlepiej rośnie w na wilgotnych i próchnicznych glebach w pobliżu linii brzegowej. Przyprawę pozyskuje się z owoców rośliny. Pestkowiec jest mniej więcej wielkości grochu, na początku przybiera kolor zielony, następnie czerwonawy, czy też żółto-czerwonawy, ostatecznie staje się czarny i stąd pochodzi jego pełna nazwa. Roślina owocuje od 2 do 5 razy w roku i potrafi wydawać owoce przez nawet 40 lat. Przyprawa jest dzielona na trzy rodzaje, ze względu na sposób jej otrzymywania: pieprz czarny - pochodzi z owoców niedojrzałych, suszonych i sfermentowanych, biały - jest łagodniejszy i pochodzi z dojrzałych owoców. Pieprz zielony, podobnie jak czarny pochodzi z niedojrzałych nasion marynowanych w kwasie octowym, czy też mlekowym lub konserwowanych solanką. Wszystkie powyższe rodzaje, pochodzą od tej samej rośliny. Początkowo uważano, że pieprz może leczyć wiele chorób, m.in/ zaparcia, biegunkę, ból ucha, choroby serca, chrypkę, niestrawność, ukąszenia owadów , bezsenność, bóle stawów, zaburzenia czynności wątroby, choroby płuc, oparzenia słoneczne, próchnicę i ból zębów, czy nawet może leczyć oczy - skuteczności pieprzu w tym zakresie jednak badania nie wykazały. Jak wiadomo, pieprz powoduje kichanie, to zawarta w ziarnach piperyna wywołuję taką reakcję. Wykazano, że piperyna może znacznie zwiększyć wchłanianie selenu, witaminy B, beta-karotenu i kurkumy, jak i innych składników odżywczych. Badania wykazała, że piperyna przyspiesza przemianę materii, aczkolwiek nie powinna być stosowana przez osoby z wrzodami żołądka. Stwierdzono, że ekstrakty z czarnego pieprzu mają właściwości przeciwutleniające, a także działanie przeciwnowotworowe.

Stewia

Stewia obejmuje około 240 gatunków. Ten, który jest najbardziej ceniony nazywa się stevia rebaudiana. Liście rośliny są blisko 35 razy słodsze od cukru buraczanego, a przy tym posiadają znikomą ilość kalorii.Stewia należy do rodziny astrowatych i pochodzi z Ameryki Południowej oraz Ameryki Środkowej, aż do Meksyku i Stanów Zjednoczonych. Nazwę zawdzięcza botanikowi i medykowi pochodzącemu z Walencji - Pedro Jaime Esteve. Roślina ze względu na niewielką ilość kalorii stanowi świetną alternatywę dla cukru pozyskiwanego z buraków, czy trzciny cukrowej. Jeszcze do niedawna można ją było wyłącznie nabyć jako zioło w sklepach ze zdrową żywnością. Dopiero w 2008 roku dopuszczono zastosowanie rośliny jako dodatek do żywności na szerszą skalę. Stevia rebaudiana od dziesięcioleci stosowana była przez Japończyków, natomiast w Unii Europejskiej sprzedaż i spożycie stewii możliwe jest dopiero od 2011 roku. Roślinę dopuszczono do powszechnej sprzedaży dopiero po uzyskaniu pewności, że w żaden sposób nie szkodzi zdrowiu. Istnieje również teoria, że jej późne wejście na rynek wstrzymywane było latami przez koncerny cukrowniczej z obawy przed konkurencją. Stewia najczęściej spotykana jest pod postacią proszku, tabletek, rzadziej płynu. Świeżą liście rośliny można ususzyć, a następnie ugotować w celu uzyskania słodkiego wywaru. Skupnia - tak brzmi jej alternatywna nazwa, jest niezwykle słodka - jedna łyżeczka stewii ma siłę słodzenia porównywalną ze szklanką zwykłego cukru. W czasach, kiedy spożycie cukru przekracza wielokrotnie dzienne zapotrzebowanie warto zrobić krok w stronę zdrowia i bliżej zapoznać się ze stewią.

Szafran

Szafran, to hodowana od wieków roślina przyprawowa, pozyskiwana ze znamion szafran uprawnego - czyli krokusa. Sprzedaje się go często w stanie wysuszonych znamion (jak na zdjęciu) lub sproszkowanym. Szafran jest nazywany królem przypraw - jednocześnie stanowi najdroższą przyprawę świata. Dla uzyskania 1 kg znamion potrzeba aż 150 tysięcy kwiatów krokusa. Przyprawa barwi potrawy na piękny żółty kolor, należy jednak ostrożnie dozować przyprawę - wystarczy jedynie szczypta - większa ilość sprawi, że potrawa stanie się gorzka w smaku. Najczęściej szafran dodaje się do ryżu, owoców morza, zup oraz ciast. Jeżeli chodzi o walory smakowe, dobrze komponuje się z bazylią i oregano. Krokusy oryginalnie są gatunkiem kwiatów porastającym lasy, zarośla i łąki od poziomu morza do alpejskiej tundry w Środkowej i Południowej Europie, w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie, na wyspach Morza Egejskiego, w Azji Środkowej aż po Zachodnich Chiny. Szafran od dawien dawna był traktowany jako afrodyzjak. Stosowany w tym celu był przez Asyryjczyków, Fenicjan, Greków, Arabów, a nawet Brytyjczyków. W starożytnej Grecji i Rzymie oraz Chinach, szafran używany był jako barwnik organiczny. Krokus, o czym wiele osób nie wie - jest symbolem trzeźwości.

Trawa cytrynowa

Oficjalna nazwa rośliny brzmi palczatka cytrynowa i należy do gatunku trawy z rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Na szeroką skalę uprawiana jest w wielu krajach o cieplejszym klimacie, m.in. w basenie Morza Śródziemnego. W krajach azjatyckich służy do przyrządzania napojów chłodzących oraz zup - np. tajskiej zupy to-yum. W Indiach, Malezji, Gruzji, czy w Afryce trawa cytrynowa dostarcza olejku cytronelowego, który stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym oraz w medycynie. Jako przyprawa, ceniona jest ze względu na swój pikantny i kwaśny smak. Jest jednym ze składników pochodzącego z Peru napoju Inca Kola. Trawa cytrynowa nadaje świeży, cytrynowy posmak wszelki produktom, jednakże nie jest tak narzucający, jak w przypadku cytryny. Przypuszcza się, że ma właściwości przeciwnowotworowe. W medycynie ludowej Brazylii uważa się, że trawa cytrynowa ma właściwości przeciwlękowe, nasenne, a także przeciwdrgawkowe - praktyczne badania, nie potwierdziły jednak tych wierzeń. Trawę cytrynową można uprawiać także w Polsce - jednak nie jest to powszechne - roślina nie jest odporna na mróz, w sklepach możemy zakupić mięsistą część nasady rośliny - którą najczęściej się wykorzystuje dla wzbogacenia smaku potrawy. Czasami można spotkać trawę cytrynową sprzedawaną w całości, wtedy jej zapach jest bardziej aromatyczny. Palczatka cytrynowa najczęściej wykorzystywana jest w kuchni azjatyckiej - szczególnie w tajskiej - do wszelkich potraw, w których stosowane jest mleczko kokosowe.

Tymianek

Macierzanka tymianek pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. W dalszym ciągu można spotkać roślinę w stanie dzikim - porasta Maroko, Grecję, Turcję, Włochy i Hiszpanię. Tymian uprawiany jest w wielu rejonach świata. Roślina znana już była w starożytności. Egipcjanie używali tymianki do kadzideł oraz mumifikacji zwłok. Samarytanie już 3000 lat p.n.e. stosowali tymianek jako środek bakteriobójczy. Jako przyprawa, tymianek został pokochany przez Francuzów. Silny i charakterystyczny aromat roślina zawdzięcza  fenolom: tymolowi i karwolowi, który zawarty jest w olejku tymianu. Tymianek ma duże zastosowanie lecznicze, ma działanie bakteriobójcze, grzybobójcze oraz wykrztuśne. Często stanowi składnik środków zwalczających dolegliwości gardłowe, płukanek gardłowych, czy naparów inhalacyjnych. Substancje zawarte w liściach wykazują działanie przeciwutleniające. Roślina poprawia apetyt i wspomaga trawienie. Greckie słowo thymon, od którego pochodzi nazwa tymianku, oznacza "odważny". Poza powyższymi właściwościami tymianku, roślina uznawana jest w niektórych miejscach jako lek na nieśmiałość.

Wanilia

Roślina stanowi gatunek pnącza z rodziny storczykowatych. Wanilia płaskolistna w tanie dzikim występuje w stanie dzikim w lasach tropikalnych w Ameryce Południowej i Środkowej.  Do Europy trafiła w XVI wieku, za sprawą hiszpańskich konkwistadorów, którzy zostali poczęstowani przez Azteków napojem o nazwie Tlilxochitl. Napój sporządzony był z czekolady, w której maczano laski wanilii. Konkwistadorzy przywieźli przepis wraz z zapasami wanilii prosto do Hiszpanii, szybko zauroczył smakiem cały kontynent. To, co możemy zakupić jako przyprawę czyli tzw laska wanilii, stanową strąkokształtne torebki zbierane w fazie niepełnej dojrzałości, następnie poddawane fermentacji i suszeniu. Ich ciemnobrązowa barwa jest właśnie efektem suszenia torebek wanilii. Wanilię w postaci handlowej możemy spotkać nie tylko w postaci lasek, ale także proszku, czy cukru waniliowego, które zawierają minimum 27% wanilii (nie mylić z cukrem wanilinowym). Wanilia popularnie wykorzystywana jest w cukiernictwie, przemyśle spożywczym oraz perfumeryjnym. Co ciekawe, wanilia także wykorzystywana jest w lecznictwie - stosuję się ją w formie nalewki w stanach gorączkowych oraz zaburzeniach trawienia. Kwiatami wanilii płacono niegdyś podatki w królestwie Azteków. Wanilia stanowi jedną z najdroższych przypraw na świecie. Dziś, to nie Meksyk jest największym  producentem wanilii, a Indonezja, Madagaskar i Chiny.

Werbena cytrynowa

Lippia trójlistna, bo tak brzmi oficjalna nazwa tej rośliny, pochodzi z Argentyny. Do Europy trafiła za sprawa hiszpańskich podróżników w XVII wieku. Niegdyś uprawiana była ochoczo w południowej Francji. Miłowonka trójlistna - to kolejna z nazw rośliny, która z resztą wskazuje na jedną z jej ogromnych zalet - wyjątkowo przyjemną woń, którą wydziela. Roślina działa podobnie jak właściwa werbena - jest pomocna w stanach wyczerpania organizmu. Ponadto ma działanie rozkurczowe, przeciwzapalne, a także wiatropędne, przeciwutleniające oraz wspomaga trawienie.  Werbena cytrynowa ceniona jest także ze względu na swoje właściwości relaksujące, uspakajające, a także antydepresyjne. Wspomaga układ nerwowy i uspokaja, działa antydepresyjnie poprzez wzmacnianie układu nerwowego. Uspakaja psychikę i daje poczucie odprężenia, przez co redukuje stres. Stosowana jest przy migrenie, depresji, nerwobólach, mdłościach i wielu innych dolegliwościach. Zawarty w lippii cyneol ogranicza namnażanie wirusów grypy, drożdżaków z gatunku Candida albicans, bakterii Escherichia coli, zaś geraniol pomaga w walce z pasożytami. Jest dobrym naturalnym środkiem przeciwgrzybiczym, antywirusowym i antybakteryjnym. W gastronomii dodawana jest do podniesienia smaku herbaty, a także poprawy smaku sałatek, dżemów, napojów i sorbetów. Olejek pozyskiwany z rośliny wykorzystywany jest w perfumeriach. Werbena cytrynowa potrafi zauroczyć od pierwszego spotkania.

Ziele angielskie

Wbrew swojej nazwie ziele angielskie nie pochodzi z Anglii, ale z Ameryki Środkowej oraz z Meksyku. Hiszpański naukowiec Francisco Hernandez jest zdania, że obok wanilii było ziele angielskie było ulubioną przyprawą Azteków i przyprawiali nim napój czekoladowy. Przyprawę do Europy sprowadzono  pod koniec XVI wieku. Ziele nazywane jest także pimentem, co z języka hiszpańskiego tłumaczy się jako pieprz - hiszpańscy odkrywcy myśleli początkowo, że jest rodzaj pieprzu. Natomiast Anglicy zwykli nazywać przyprawę allspice, ze względu na smak, który wydaje się być mieszanką wielu przypraw - cynamonu, goździków, czy gałki muszkatołowej. Ziele angielskie szybko podbiło podniebienia Anglików i stało się tam bardzo popularne w zastosowaniu - z tego względu wzięła się też polska nazwa przyprawy. Owoce ziela angielskiego zawierają dużo olejków eterycznych zapach nie jest agresywny. Przyprawa ułatwia wchłanianie selenu oraz witamin z grupy B, czy beta-karotenu. Zbyt duże jego spożycie może zakończyć się zaburzeniami pokarmowymi. Najczęściej ziela angielskiego używa się do przyprawiania wędlin, marynat, konserw i zup, a rzadziej do przyprawiania kremów ciast i likierów. O czym niewiele osób wie - jest głównym składnikiem sosu barbecue. Na Bliskim Wschodzie zastępuje sól i pieprz. Jest również traktowane jako roślina lecznicza, pomocna przy wzdęciach, nerwobólach, reumatyzmie, mają także lekkie działanie odkażające. Ze względu na swoją goździkowo-kwiatową nutę zapachową, wykorzystywany jest do produkcji kosmetyków i perfum.

Ziele oliwne

Santolina viridis pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, ale w Polsce jej popularność dopiero zaczyna zakwitać. Ma długie, wąskie listki o aromatycznym zapachu czarnych oliwek, w podobny sposób także smakuje. Jest zimozielona i wytrzymuje temperatury nawet do blisko -29 stopni. Rośnie do wysokości około 20 cm. Kwitnie na żółto. Ziele oliwne, kiedy nie pełni funkcji rośliny ozdobnej, często dodawane jest do sałatek, pomidorów, sosów, pesto, do potraw w typie śródziemnomorskich z mięsa i ryb. Roślina stosowana jest od dawna w ziołolecznictwie oraz medycynie ludowej. Wzmaga apetyt, a także wydzielanie soków żołądkowych i ułatwia trawienie. Ponadto, ziele oliwne, działa wykrztuśnie i przeciwzapalnie. Działa także dobrze na serce wspomagając jego pracę. Warto sięgnąć po ta roślinę, nie tylko ze względów zdrowotnych, ale także na niezwykły aromat i smak.

Zioła prowansalskie

Herbes de Provence jest mieszanką ziół z Prowansji, regionu położonego na południu Francji. Zioła prowansalskie znane są dobrze na całym świecie, w ich skład wchodzi rozmaryn, bazylia, tymianek, szałwia lekarska, mięta pieprzowa, cząber ogrodowy, oregano oraz majeranek. W niektórych krajach, jak na przykład w Niemczech dodaje się lawendę, jednakże brakuje jej w oryginalnym prowansalskim przepisie - zatem we Francji na próżno szukać jej w mieszance. Całość nadaje intensywny i ciekawy aromat. Zioła najczęściej stosowane są do sosów, sałatek, jako dodatek do twarogów i jaj, pieczywa, mięsa mielonego,a także jako marynata do pieczeni, potraw z grilla, serów oraz dań z ryb i drobiu. Często zaleca się stosowanie ziół prowansalskich w diecie pozbawionej soli.

Żeń-szeń

Żeń-szeń właścibwy, inaczej nazywany ginsengiem jest rośliną odgrywającą ogromną rolę w historii ziołolecznictwa azjatyckiego. Jest to bylina należąca do rodziny araliowatych. Występuje dziko w północno-wschodnych Chinach, a także na północy Półwyspu Koreańskiego, w Japonii, aż po wschodnią część Rosji. Nazwa rośliny pochodzi od chińskiego słowa rénshēn, które oznacza "człowiek-korzeń", bowiem kształ kłącza łudząco przypomina człowieka. Żeńszeń nazywany jest także wszechlekiem, ze względu na swoje właściwości zdrowotne. Korzenie były cenione w medycynie chińskiej już ponad 4000 lat temu. Ich rzeczywiste działanie nie jest do końca pewne, zatem największą rolę odgrywa tu wiara w dobroczynność rośliny. Skutki uboczne przyjmowania preparatów na bazie żeńszenia są rzadkie. Według tradycji chińskiej, roślina powinna być stosowana wyłacznie w okresie zimowym. Wszechlek dodaje energii, skraca czas reakcji oraz poprawia koncentrację i wspomaga proces zapamiętywania. Panuje powszechnie przekonanie, że ginseng pomaga w walce z nadwagą i stresem, obniża poziom glukozy we krwi, a także wpływa zbawiennie na układ immunologiczny. Żeńszeniowi przypisywane są także właściwości antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe. W ziołecznictwie chińskim i koreańskim żeńszeń wykorzystywany jest w celu podniesienia witalności u osób starszych i w średnim wieku. Wyciąg z korzenia dodawany jest do dzisiaj do rozmaitych kosmetyków ze względu na wiarę we właściowości odmładzające rośliny. Nawet jeśli roślina odgrywa rolę placebo - nie umniejsza jej to zasług, wiara w końcu może czasem góry przenieść.